Кароткія тэрміны цяперашняй выбарчай кампаніі дадаюць у яе ход невялікую інтрыгу. Дакументы на рэгістрацыю ініцыятыўных груп патэнцыйных кандыдатаў у прэзідэнты неабходна падаць не пазней за 1 лістапада, але на раніцу 30 кастрычніка ЦВК зарэгістраваў толькі адну (а яшчэ дзвюм адмовіў). Ганна Канапацкая і Алег Гайдукевіч наўпрост і ўскосна паведамлялі пра намеры вылучыць свае кандыдатуры, але дакументаў у ЦВК пакуль не падавалі. Можа, улады вырашылі пакінуць Аляксандра Лукашэнку на гэтых выбарах у адзіноце, нават без кандыдатаў-«спойлераў»? Мы вырашылі праверыць, ці былі ў беларускай гісторыі выпадкі, калі за два дні да заканчэння тэрміну ЦВК рэгістраваў толькі ініцыятыўную групу гэтага палітыка. І выявілі, што цяперашняя сітуацыя ўнікальная.
Ужо пасля публікацыі гэтага матэрыялу стала вядома, што кіраўнік Ліберальна-дэмакратычнай партыі Алег Гайдукевіч усё ж падаў дакументы ў ЦВК для рэгістрацыі сваёй ініцыятыўнай групы. Акрамя таго, заяўку падаў Аляксандр Хіжняк — старшыня Рэспубліканскай партыі працы і справядлівасці. Аднак сутнасці тэксту гэта не мяняе — рашэнне пра рэгістрацыю ці адмову яшчэ не прынятае камісіяй.
Выбары 1994 і 2001 гадоў
Звесткі пра дакладныя тэрміны рэгістрацыі ініцыятыўных груп кандыдатаў у прэзідэнты на першых двух у гісторыі Беларусі прэзідэнцкіх выбарах 1994 і 2001 года ўрыўкавыя. Вядома, што ў 1994 годзе рэгістрацыя праходзіла з 15 да 24 красавіка, і за гэты час выбарчая камісія зарэгістравала цэлых 19 ініцыятыўных груп. Адной групе ў рэгістрацыі адмовілі.
Заяўкі ад ініцыятыўных груп кандыдатаў у прэзідэнты на другіх прэзідэнцкіх выбарах прымаліся да 15 чэрвеня. Тады вылучыць свайго чалавека паспрабавалі 26 такіх груп, але ЦВК прапусціў на наступны этап прэзідэнцкай гонкі 22.
Вядома, што на момант заканчэння прыёму дакументаў у 2001 годзе 7 ініцыятыўных груп ужо былі зарэгістраваныя — у тым ліку Аляксандра Лукашэнкі. Астатнія заявы разгледзелі 18 чэрвеня — то-бок пасля крайняга тэрміну падачы. Як вы зможаце зразумець з тэксту далей, гэта звычайная практыка — ЦВК часта даваў сабе некалькі дзён пасля заканчэння прыёму дакументаў на прыняцце фінальнага рашэння.
Выбары 2006 года
На трэціх прэзідэнцкіх выбарах ініцыятыўныя групы вылучаліся да 23 снежня 2005 года.
Мы не можам сцвярджаць, калі кожны з прэтэндэнтаў падаў свае заяўкі, аднак разгледжаныя яны былі адначасова — 27 снежня ЦВК зарэгістраваў восем ініцыятыўных груп.
Выбары 2010 года
Дакументы на рэгістрацыю ініцыятыўных груп на чацвёртых прэзідэнцкіх выбарах у Беларусі трэба было падаць да 24 верасня. Першую групу (ад патэнцыйнага кандыдата Віктара Цярэшчанкі) ЦВК зарэгістраваў 20 верасня.
На той момант Аляксандр Лукашэнка яшчэ нават не звярнуўся ў Цэнтрвыбаркам з рэгістрацыяй сваёй ініцыятыўнай групы — ён зробіць гэта ў апошні дзень прыёму дакументаў, як і яшчэ больш чым дзесяць прэтэндэнтаў.
У выніку ЦВК зарэгіструе 16 ініцыятыўных груп толькі 27 верасня.
Такім чынам, у 2010 годзе сітуацыя з вылучэннем ініцыятыўных груп была падобная да цяперашняй на гэтым этапе — за два дні да выбараў адзіным пацверджаным удзельнікам гонкі быў адзін чалавек (але не Лукашэнка).
Выбары 2015 года
У 2015 годзе заяўкі ад ініцыятыўных груп прэтэндэнтаў прымаліся да 17 ліпеня. У гэты ж дзень адбылося паседжанне ЦВК, на якім былі зарэгістраваныя 3 з іх — Аляксандра Лукашэнкі, Сяргея Калякіна і Сяргея Гайдукевіча. Яшчэ 5 заявак Цэнтрвыбаркам ухваліў 20 ліпеня.
Усяго ж у 2015 годзе заяўкі на рэгістрацыю падавалі 15 ініцыятыўных груп — сямі з іх Цэнтрвыбаркам адмовіў.
Выбары 2020 года
Прэзідэнцкія выбары 2020 года пачыналіся як экстраардынарныя ўжо на этапе падачы заяваў на рэгістрацыю ад ініцыятыўных груп. Усяго ў ЦВК іх паступіла 55 — больш, чым за папярэднія тры кампаніі разам узятыя. Дакументы трэба было падаць да 15 траўня. Пры гэтым 11 траўня ў камісію паступіла тры заявы, 12 траўня — дзве, 13 траўня — пяць, 14 траўня — 24, а 15 траўня — 21.
Пра першыя зарэгістраваныя ініцыятыўныя групы стала вядома толькі ў апошні дзень прыёму дакументаў — 15 траўня. Тады былі прынятыя заяўкі Аляксандра Лукашэнкі, Алега Гайдукевіча, Юрыя Ганцэвіча і Уладзіміра Няпомняшчых. Астатнія групы атрымалі пасведчанні 20 траўня.
Усяго Цэнтральная выбарчая камісія на гэтым этапе адмовілася рэгістраваць 40 ініцыятыўных груп патэнцыйных кандыдатаў у прэзідэнты Беларусі. І дапусціла да збору подпісаў толькі 15.
Што ў выніку?
Можна сказаць, што цяперашняя кампанія ўжо ўнікальная — за два з невялікім дні да заканчэння тэрміну падачы заявак ЦВК дапусціў да гонкі толькі аднаго ўдзельніка — Аляксандра Лукашэнку.
Падобная сітуацыя была ў 2010 годзе, але тады адзіным быў Цярэшчанка. Падчас кампаніі-2006 імёны яе ўдзельнікаў сталі вядомыя толькі праз некалькі дзён крайняга тэрміну падачы заявак, а ў 2015 і 2020 гадах першыя прозвішчы былі агучаныя ў апошні дзень. Аднак ні ў адным з гэтых выпадкаў Аляксандр Лукашэнка не заставаўся ў адзіноце.
Чытайце таксама
