«Эканамічнага суверэнітэту засталося на 3 дні». Чыноўнікі радасна рапартуюць аб крытычным росце залежнасці Беларусі ад Расіі — меркаванне

19 красавiка 2024 у 1713525540
«Зеркало»

Эканоміка Беларусі паступова паглынаецца эканомікай Расіі, убудоўваецца ў яе гаспадарчы механізм, захоўваючы некаторыя фармальныя атрыбуты суверэнітэту да часу, калі рэжым у Расіі вырашыць перайсці да новага этапу больш цеснай «інтэграцыі» ў рамках «Саюзнай дзяржавы». Як гэта адбываецца і да чаго вядзе, у калонцы для «Люстэрка» разважае эканаміст Алег Мазоль.

Алег Мазоль

Навуковы супрацоўнік BEROC

Эканаміст. Былы навуковы супрацоўнік Навукова-даследчага эканамічнага інстытута Мінэканомікі. Экс-выкладчык БДЭУ. Быў даследчыкам у Арганізацыі эканамічнага супрацоўніцтва і развіцця (АЭСР).

Узмацняецца фінансавая і гандлёвая залежнасць

Нягледзячы на спробы рэжыму Лукашэнкі хаваць усе новыя статыстычныя дадзеныя - напрыклад па выніках 2023 года Нацбанк Беларусі перастаў публікаваць дадатковую статыстыку па знешнім гандлі з Расіяй - тэндэнцыі да эканамічнага паглынання Беларусі праглядаюцца ўсё больш выразна. Гэтыя тэндэнцыі праяўляюцца ў многіх сферах - ад знешняга гандлю таварамі да афіцыйнага крэдытавання ўрада Лукашэнкі.

Залежнасць беларускай эканомікі ад рынку РФ вырасла да «рэкордных» памераў - рапартуюць шматлікія чыноўнікі Лукашэнкі на ўсіх узроўнях - ад амбасадара Лукашэнкі ў Расеі да старшыні рады міністраў Лукашэнкі. За студзень-лістапад 2023 года экспарт Беларусі ў РФ дасягнуў 62,3% ўсяго экспарту тавараў Беларусі, яшчэ год таму (у студзені-лістападзе 2022 года) гэты паказчык складаў 55,4%. Па сутнасці, знешні гандаль таварамі Беларусі стаў усё больш нагадваць знешні гандаль асобна ўзятага рэгіёну РФ, які таксама дэманструе паказчыкі экспарту і робіць заявы аб поспехах у «супрацьстаянні санкцыйнаму ціску Захаду».

Расце залежнасць урада Лукашэнкі ад афіцыйных крэдытаў з Расіі. Назапашаная знешняя запазычанасць дзяржаўнага сектара Беларусі перад РФ склала па дадзеных за 2022 год 8,24 млрд дал. ЗША, доля РФ як крэдытора дзяржаўнага сектара Беларусі вырасла з 41,03% у 2021 годзе да 42,9% у 2022 годзе. Узровень выплачаных РФ працэнтаў склаў у 2022 годзе 0,41 млрд долараў, што склала 44,9% ад усіх выплачаных працэнтаў па дзяржаўным доўгу Беларусі. Супастаўленне прадстаўленых дадзеных дазваляе зрабіць выснову аб крэдытаванні Расіяй урада Лукашэнкі пад цалкам рынкавыя працэнты - 4,98% гадавых, а дадзеныя аб выплачаных на карысць РФ у 2023 годзе 0,61 млрд долараў сведчыць аб росце пазыковай залежнасці Беларусі ад Расіі.

Следам - адток людзей і ўзмацненне канкурэнцыі з кітайскімі кампаніямі

Расія з'яўляецца галоўным замежным (калі такая фармулёўка з'яўляецца дарэчнай у рамках «саюзнай дзяржавы») інвестарам у Беларусі і дамінуе ў якасці кірунку інвеставання беларускіх кампаній. У 2022 годзе ў Беларусь з Расіі паступіла 56,1% усіх замежных інвестыцый, што на 13,5% пункта больш, чым у 2021 годзе. Расійская эканоміка дамінуе і ў якасці краіны-рэцыпіента інвестыцый з Беларусі, прыцягваючы каля 87% усіх знешніх інвестыцый Беларусі ў 2022 годзе, што на 7 п.п. больш у параўнанні з 2021 годам.

У бліжэйшай перспектыве ўзмацніцца тэндэнцыя вычэрпання Расіяй працоўных і інтэлектуальных рэсурсаў з Беларусі для кампенсацыі змяншэння насельніцтва ў выніку вядзення ваенных дзеянняў рэжыму Пуціна ва Украіне. Калі параўноўваць умовы аплаты працы ў Беларусі і Расіі, то намінальная налічаная сярэднямесячная заработная плата ў 2023 годзе ў Беларусі склала 1 902,3 рубля (ці 633,8 даляра), у РФ - 73,709 расейскіх рубля (гэта 2566 беларускіх рубля або 864,7 даляра). Такім чынам, расейская эканоміка прапануе працаўнікам у сярэднім на 36,4% больш высокі заробак, чым эканоміка Лукашэнкі. І паколькі выдаткі міграцыі з Беларусі мінімальныя, у тым ліку дзякуючы намаганням рэжыму Лукашэнкі па ўсялякага кшталту «уніфікацыі і сінхранізацыі» заканадаўства з Расеяй, плынь працоўнай міграцыі ў РФ з Беларусі будзе толькі ўзмацняцца. У 2023 годзе, паводле афіцыйных звестак Дэпартамента па міграцыі МУС Лукашэнкі, з Беларусі ў Расію выехала 46,2% усіх афіцыйна зарэгістраваных мігрантаў.

Адтэрмінаваць канчатковую «інтэграцыю» эканомікі Беларусі ў бліжэйшай перспектыве могуць толькі эканамічны праблемы ў… Кітаі. Зніжэнне эканамічнай актыўнасці ў Кітаі прымушае кампаніі з гэтай краіны шукаць рэзервы для падтрымання тэмпаў росту за межамі нацыянальнай эканомікі. Адзіным значным варыянтам застаецца рынак Расіі. Гандлёвая статыстыка сведчыць, што залежнасць Расіі ад Кітая вырасла, а баланс гандлю таварамі станавіцца для Кітая больш спрыяльным. Так, у 2023 годзе імпарт Кітая з РФ вырас да 128,5 млрд долараў, а экспарт Кітая ў РФ павялічыўся да 111,1 млрд долараў. Пры гэтым да пачатку вайны ва Украіне, у 2021 годзе Кітай экспартаваў у РФ толькі 67, 6 млрд долараў. Залежнасць расійскай эканомікі ад кітайскага рынку істотна вырасла: калі ў 2021 годзе суадносіны імпарту Кітая з Расіі да агульнага экспарту РФ складала 15,9%, то ў 2023 годзе гэта доля вырасла практычна ўдвая да 30,2%.

Праблемы ў кітайскай эканоміцы могуць узмацніцца з 2025 года з прыходам да ўлады адміністрацыі Д. Трампа, які з'яўляецца традыцыйным эканамічным супернікам Кітая. Таму з 2025 года можна чакаць канчатковага выціскання з расейскага рынку беларускіх вытворцаў тэхналагічнай прадукцыі. З улікам такіх пэрспэктываў, ня дзіўна, што Лукашэнка заклапаціўся продажамі беларускай тэхнікі на рынку «саюзнай дзяржавы». Дадзеную прадукцыю прадаваць больш няма дзе, а падзенне продажаў на расейскім рынку, якая можа стаць рэальнай у 2025 годзе, замяніць асобе няма чым. Спробы захаваць некаторыя знешнепалітычныя рытуалы з боку МЗС, у выглядзе адкрыцця пасольства ў Экватарыяльнай Гвінеі або развіцця «стратэгічнага партнёрства» з Зімбабвэ, верагодныя праблемы з экспартам Беларусі не вырашаць. Напрыклад, паводле дадзеных за 2021 год рэжым Лукашэнкі экспартаваў у Зімбабвэ тавараў на 3 млн даляраў ЗША, а кітайскія кампаніі ў тым жа годзе - на 920 млн даляраў.

Меркаванне аўтара можа не супадаць з пазіцыяй рэдакцыі.